พระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พ.ศ. 2554 มีผลใช้บังคับตั้งแต่วันที่ 16 กรกฎาคม 2554 โดยมาตรา 52 บัญญัติให้กระทรวงแรงงานจัดตั้ง สสปท. ภายใน 1 ปีนับแต่วันที่พระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พ.ศ. 2554 มีผลบังคับใช้ โดยอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงาน

โดยคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างพระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พ.ศ. .... ตั้งข้อสังเกตว่า โดยที่ สสปท. เป็นองค์การมหาชนที่อยู่ภายใต้กำกับดูแลของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงาน ที่ทำหน้าที่ในด้านวิชาการ หาก สสปท. มีศักยภาพในการให้ความรู้ และการจัดฝึกอบรมให้แก่พนักงานตรวจความปลอดภัย กระทรวงแรงงานสมควรมอบหมายให้ สสปท. มีส่วนร่วมในการพัฒนาบุคลากรด้วยและให้พิจารณาแต่งตั้งผู้อำนวยการ สสปท. เป็นผู้ทรงคุณวุฒิ ในคณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน รวมทั้งในโอกาสแรกที่มีการแก้ไขเพิ่มเติม ร่างพระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พ.ศ. .... ให้กำหนดองค์ประกอบคณะกรรมการบริหารกองทุนความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานโดยให้มีผู้อำนวยการ สสปท. เป็นกรรมการด้วย

คณะกรรมการพัฒนาระบบราชการในคราวประชุมครั้งที่ 3/2556 เมื่อวันที่ 16 พฤษภาคม 2556 มีมติเห็นชอบ ให้จัดตั้ง สสปท. เป็นองค์การมหาชน ในกำกับของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงาน

พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งสถาบันส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน (องค์การมหาชน) พ.ศ. 2558 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 132 ตอนที่ 43 ก วันที่ 21 พฤษภาคม 2558 มีผลให้ใช้บังคับตั้งแต่วันที่ 22 พฤษภาคม 2558

อำนาจหน้าที่ของ สสปท.

  • ส่งเสริมและแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พัฒนาและสนับสนุนการจัดทำมาตรฐานเพื่อส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน

  • ดำเนินการ ส่งเสริม สนับสนุน และร่วมดำเนินงานกับหน่วยงานด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน

  • จัดให้มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับการส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน

  • พัฒนาและสร้างองค์ความรู้และนวัตกรรมเกี่ยวกับความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน

  • ให้บริการทางวิชาการและถ่ายทอดเทคโนโลยีเกี่ยวกับความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานตามความจำเป็นในการใช้งาน รวมทั้งการผลิตสื่อการเรียนรู้ดังกล่าวเพื่อเผยแพร่ประชาสัมพันธ์

สสปท. ซึ่งเป็นหน่วยงานที่จัดตั้งขึ้นใหม่และเป็นองค์การมหาชนหน่วยงานแรก ของกระทรวงแรงงานจำเป็นต้องมีการบริหารและการจัดการที่มีความเป็นอิสระมีความคล่องตัวมีความยืดหยุ่นในการปฏิบัติงานรวมทั้งเพื่อให้งานเกิดประสิทธิภาพตามวัตถุประสงค์ของการจัดตั้ง สสปท. โดยระยะเริ่มแรกจำเป็นต้องมีการกำหนดรูปแบบการบริหารและการจัดการของ สสปท. ทั้งด้านอัตลักษณ์องค์กรการจัดการองค์กรการจัดทำกรอบโครงสร้างภารกิจการวางแผนอัตรากำลังของบุคลากรการจัดการงานบุคลากรการกำหนดวิสัยทัศน์ตลอดจนการจัดทำแผนกลยุทธ์และแผนธุรกิจ เพื่อให้มีทิศทางในการขับเคลื่อนภารกิจของ สสปท. ตามอำนาจหน้าที่และวัตถุประสงค์ที่กำหนดในพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งสถาบันส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน (องค์การมหาชน) พ.ศ. 2558